Trong hoạt động vốn và tài chính chúng ta thường xuyên nghe đến thuật ngữ “rủi ro tín dụng”, đặc biệt là đối với tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, để hiểu rõ bản chất của khái niệm này thì không phải ai cũng nắm được. Vậy rủi ro tín dụng là gì? Tại sao lại xảy ra rủi ro tín dụng? Trong bài viết dưới đây, hãy tìm hiểu cùng TNTP.
1. Khái niệm
Hoạt động tín dụng là những hoạt động diễn ra tại tất cả các ngân hàng. Hoạt động này có tác động mạnh mẽ đến khả năng lưu thông nguồn vốn. Chính sự lưu thông này sẽ tạo ra nguồn thu cho các ngân hàng, không để dòng tiền “đứng im một chỗ”.
Tuy nhiên, không phải hoạt động giao dịch nào cũng đều mang lại nguồn thu mà không có những rủi ro. Tất cả hoạt động giao dịch đều ẩn chứa rất nhiều nguy cơ, có khả năng tác động tiêu cực đến ngân hàng. Những nguy cơ tiềm tàng đó được gọi chung là rủi ro tín dụng.
Có thể hiểu ro tín dụng là tình trạng thâm hụt, tổn thất về tài chính, nguồn vốn, gây ra những khó khăn, trục trặc trong các hoạt động giao dịch của ngân hàng. Cụ thể, ngân hàng sẽ phải đối mặt với vấn đề khách hàng không thể chi trả được số tiền gốc và lãi mà họ đã vay ngân hàng hoặc số tiền cần phải thanh toán hàng tháng đúng thời hạn cho một mục đích nào đó.
2. Đặc điểm
Rủi ro tín dụng bao gồm 4 đặc điểm chính như sau:
Đặc điểm đầu tiên của phải kể đến đó là nó có tác động rất lớn, gây tổn thất nghiêm trọng đối với ngân hàng. Thậm chí, nếu rủi ro tín dụng không được khống chế và khắc phục một cách hiệu quả nó còn có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế của một quốc gia, sự phát triển của một đất nước.
Ví dụ trong trường hợp khách hàng thực hiện vay tiền tại ngân hàng nhưng không thể thực hiện theo đúng những điều khoản trong giao kết mà số tiền lại quá lớn thì rất có thể sẽ khiến cho ngân hàng lâm vào cảnh lao đao. Do đó để tránh rủi ro trong hoạt động tín dụng, các ngân hàng sẽ phải đề ra kế hoạch cụ thể để ngăn chặn tình trạng này xảy ra thường xuyên hoặc quá nghiêm trọng.
Rủi ro tín dụng có thể xảy ra ở nhiều mảng, nhiều lĩnh vực khác nhau trong hoạt động tín dụng ngân hàng bao gồm bảo lãnh, tài trợ thương mại, chứng khoán,… Nhìn chung, các hoạt động tín dụng có quy mô càng rộng, có khả năng đem lại nguồn lợi nhuận cao thì càng ẩn chứa nhiều rủi ro.
Hoạt động quản lý rủi ro là việc ngân hàng tác động và điều chỉnh các hoạt động tín dụng nhằm ngăn chặn và hạn chế tối đa những ảnh hưởng xấu đến nguồn tiền. Việc làm này được thực hiện bởi nhiều công cụ khác nhau từ công cụ rà soát đến công cụ quản lý cũng như hệ thống cán bộ nhân viên trong ngân hàng.
3. Nguyên nhân rủi ro tín dụng
Nguyên nhân khách quan
a) Các yếu tố về môi trường kinh tế
Chu kỳ phát triển kinh tế:
Hoạt động tín dụng nếu được đặt trong một môi trường kinh tế có tăng trưởng ổn định thì tất nhiên nó cũng phải đối mặt với ít rủi ro hơn. Ngược lại, nếu môi trường kinh tế không đáp ứng được yếu tố ổn định và an toàn thì các hoạt động tín dụng chắc chắn sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề và rủi ro.
Những vấn đề và rủi ro này nếu không được giải quyết sẽ dẫn đến khủng hoảng, suy thoái kinh tế. Về phía ngân hàng, nó có thể gây ra thua lỗ và phá sản.
Rủi ro do quá trình tự do hóa tài chính, hội nhập quốc tế:
Có thể thấy, xu hướng toàn cầu hóa đang diễn ra nhanh và mạnh. Điều này cũng dẫn đến nguy cơ nợ xấu gia tăng không kiểm soát. Lúc này môi trường kinh tế là một môi trường có tính cạnh tranh cao, thậm chí là khốc liệt.
Khách hàng cũng chính là đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp từ xu hướng này. Do đó mà họ sẽ phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ cao hơn, không thể chi trả cho các khoản tiền đã vay từ ngân hàng.
Đồng thời, sự cạnh tranh với các ngân hàng quốc tế cũng là một chướng ngại vật lớn đối với các ngân hàng trong nước. Nếu ngân hàng không thể trụ vững được trước làn sóng xâm nhập của các ngân hàng nước ngoài thì rất có thể sẽ tự mình đào thải chính mình.
b) Các yếu tố về môi trường pháp lý
Nhiều kẽ hở trong áp dụng thi hành luật pháp:
Thực tế cho thấy pháp luật hiện hành tại Việt Nam vẫn chưa thể hiện được tính đồng, vẫn còn nhiều khe hở khiến nguy cơ rủi ro tín dụng xảy đến với ngân hàng cao hơn.
Sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trong việc trả nợ:
Mặc dù khi trình bày hồ sơ vay vốn, khách hàng đều sẽ phải đưa ra mục đích sử dụng rõ ràng và chứng minh khả năng tài chính để trả nợ đúng hạn. Tuy nhiên rất nhiều khách hàng sau khi vay vốn thành công lại sử dụng sai mục đích, thậm chí là không có thiện chí trong việc trả nợ dẫn đến các rủi ro về tài chính đối với ngân hàng.
Khả năng quản lý hoạch định chiến lược kinh doanh kém:
Nếu một doanh nghiệp có chiến lược kinh doanh không được quản lý hoạch định tốt sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách và ảnh hưởng trực tiếp đến việc trả nợ.
Tình hình tài chính doanh nghiệp yếu kém, thiếu minh bạch:
Do hoạt động cạnh tranh, nhiều ngân hàng sẵn sàng vì doanh số trước mắt mà không rà soát kỹ hoặc lơ là trong việc xác thực các thông tin trong các hồ sơ vay vốn của các doanh nghiệp. Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp không đủ điều kiện hoặc có điểm tín dụng thấp vay vốn gây tiềm ẩn rủi ro đối với ngân hàng về việc phát sinh nợ xấu trong tương lai.
Nguyên nhân chủ quan gây ra rủi ro tín dụng của ngân hàng
Rủi ro do chính sách tín dụng của ngân hàng.
Chính sách tín dụng không rõ ràng làm cho hoạt động tín dụng trở nên lệch lạc, dẫn đến việc cấp tín dụng sai lầm, tạo ra những kẽ hở cho người sử dụng vốn lách luật và cuối cùng thì ngân hàng lại phải chịu thiệt thòi.
Do những yếu kém và thiếu sót của cán bộ tín dụng:
Cán bộ tín dụng không đủ năng lực, trình độ hoặc còn những thiếu sót trong quá trình quản lý, kiểm soát các hoạt động tín dụng cũng sẽ là nguyên nhân dẫn đến tình trạng cấp vốn cho các dự án không có hiệu quả, điều này sẽ gây ra rủi ro lớn cho ngân hàng.
Thiếu giám sát và quản lý sau cho vay
Việc giám sát và quản lý sau cho vay là rất cần thiết và phải được thực hiện một cách thường xuyên. Điều này sẽ giúp các cán bộ tín dụng kiểm soát và nắm bắt được một cách tốt nhất các vấn đề từ phía khách hàng. Từ đó phát hiện được những nguy cơ tiềm ẩn và xây dựng biện pháp đối phó thích hợp.
Ngày nay, tình hình cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt, do đó hiếm có sự hợp tác với nhau để nắm bắt kịp thời thông tin về khách hàng vay. Chính vì thiếu sự trao đổi thông tin giữa các ngân hàng mà một khách hàng có điểm tín dụng thấp ở một ngân hàng có thể đến các ngân hàng khác để vay tiền, dẫn đến rủi ro chia đều cho tất cả các ngân hàng.
Trên đây là bài phân tích của TNTP về rủi ro tín dụng cũng như đặc điểm, nguyên nhân của loại rủi ro này. Hy vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
