Cùng với sự phát triển của đời sống xã hội, các giao dịch dân sự đã và đang có xu hướng gia tăng, thực tế cho thấy các giao dịch cũng ngày càng đa dạng về loại hình cũng như đối tượng. Tuy nhiên xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhiều giao dịch bị tuyên là vô hiệu vì không đáp ứng các điều kiện mà pháp luật quy định, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do sự thiếu hiểu biết pháp luật,… Sau đây chúng tôi sẽ trình bày về các điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực.
1. Khái niệm giao dịch dân sự
Theo Điều 116 BLDS năm 2015, giao dịch dân sự được hiểu là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Như vậy, về cơ bản, giao dịch dân sự sẽ bao gồm 02 loại: (i) hợp đồng; (ii) hành vi pháp lý đơn phương, trong đó hợp đồng được coi là hình thức phổ biến và được sử dụng nhiều trong đời sống xã hội.
2. Điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực
Điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực được quy định tại Điều 117 BLDS, theo đó bao gồm 04 điều kiện sau:
-
Điều kiện về năng lực chủ thể
Tùy thuộc vào các giao dịch dân sự cụ thể, chủ thể sẽ phải có năng lực pháp luật, năng lực hành vi tương ứng, phù hợp, chẳng hạn các giao dịch liên quan đến bất động sản yêu cầu chủ thể phải có năng lực hành vi, bao gồm từ đủ 18 tuổi và không bị mất khả năng nhận thức và làm chủ hành vi.
-
Điều kiện về ý chí của các bên
Các bên khi xác lập các giao dịch dân sự phải hoàn toàn tự nguyện, điều này được thể hiện ở việc phải có sự thống nhất giữa ý chí (mong muốn nội tâm) với bày tỏ ý chí (bộc lộ ra bên ngoài thế giới khách quan), trường hợp các bên tham gia giao dịch do lừa dối, bị cưỡng ép thì sẽ không đáp ứng điều này.
-
Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái với đạo đức xã hội
Về cơ bản pháp luật dân sự thừa nhận và tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, tuy nhiên việc thỏa thuận này không được trái với điều cấm của luật và đạo đức xã hội.
Điều cấm của luật là những quy định của luật không cho phép chủ thể thực hiện những hành vi nhất định. Để xác định một giao dịch có vi phạm điều cấm của luật không, mỗi bên cần dựa vào quy định pháp luật cụ thể trong các văn bản pháp luật. Ví dụ, thỏa thuận hôn nhân có thời hạn được xem là vi phạm pháp luật, hay giao dịch được xác lập với với mục đích xâm phạm đến các quyền nhân thân và quyền tài sản của người khác, vi phạm trật tự công cộng, xã hội,… thì không thể có hiệu lực.
Đạo đức xã hội là những chuẩn mực ứng xử chung trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng. Khác với pháp luật, các chuẩn mực đạo đức không ghi thành văn bản pháp quy mang tính cưỡng chế, mệnh lệnh, song được mọi người thực hiện theo ý thức xã hội và lương tâm và dư luận xã hội.
-
Điều kiện về hình thức của giao dịch dân sự
Khác với ba điều kiện trên bắt buộc mọi giao dịch dân sự phải tuân thủ. Đối với điều kiện này, hình thức của giao dịch dân sự chỉ được xem là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định. Chẳng hạn, trong nhiều trường hợp, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, hợp đồng mua bán nhà ở để có hiệu lực buộc phải lập thành văn bản có công chứng hoặc chứng thực theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 và Luật Nhà ở năm 2014.
3. Cá nhân cần phải làm gì khi giao dịch dân sự vô hiệu?
Trong trường hợp đã giao kết hoặc thực hiện giao dịch dân sự vô hiệu, các bên cần làm những việc sau để hạn chế tối đa những rủi ro do giao dịch vô hiệu gây ra:
- Xem xét, tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến giao dịch vô hiệu;
- Thỏa thuận với bên còn lại về việc tiếp tục thực hiện hợp đồng hay không thực hiện (nếu được);
- Nếu muốn tiếp tục thực hiện giao dịch dân sự thì cần khắc phục, bổ sung các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự mà trước đó các bên chưa đáp ứng hoặc đã vi phạm;
- Xác định mức thiệt hại (nếu có) để làm cơ sở cho việc yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với bên gây ra thiệt hại khi là bên bị gây ra thiệt hại/ để thỏa thuận bồi thường thiệt hại nhỏ hơn khi là bên gây ra thiệt hại.
Trên đây là bài viết “Để một giao dịch dân sự có hiệu lực thì cần đáp ứng các điều kiện gì?”. Chúng tôi hy vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
