Việc chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ là một vấn đề pháp lý phức tạp và có ảnh hưởng lớn đến cả người lao động và doanh nghiệp. Trong bối cảnh doanh nghiệp phải điều chỉnh cơ cấu tổ chức, công nghệ để thích nghi với xu hướng phát triển và tối ưu hóa hiệu suất, việc đảm bảo quyền lợi của người lao động theo quy định pháp luật là yếu tố then chốt. Bài viết dưới đây của TNTP sẽ cung cấp các căn cứ và trách nhiệm mà doanh nghiệp phải tuân thủ trong trường hợp chấm dứt hợp đồng lao động vì lý do thay đổi cơ cấu, công nghệ.
1. Căn cứ chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ
Theo Điều 42 Bộ luật Lao động 2019 (“BLLĐ 2019”), có 03 căn cứ chính để doanh nghiệp thực hiện việc chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ. Những thay đổi này sẽ dẫn đến việc ảnh hưởng tới việc làm của người lao động (“NLĐ”).
• Một là thay đổi cơ cấu tổ chức, tổ chức lại lao động. Điều này bao gồm việc sáp nhập, chia tách, giải thể các phòng ban, đơn vị hoặc tái cấu trúc bộ máy nhân sự. Việc thay đổi này phải xuất phát từ yêu cầu thực tế về hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
• Hai là thay đổi quy trình, công nghệ, máy móc, thiết bị sản xuất, kinh doanh. Sự thay đổi này phải gắn liền với ngành nghề sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Ví dụ như việc tự động hóa dây chuyền sản xuất, áp dụng công nghệ mới vào quy trình làm việc.
• Ba là thay đổi sản phẩm hoặc cơ cấu sản phẩm. Đây là trường hợp doanh nghiệp thay đổi mặt hàng kinh doanh, chuyển đổi ngành nghề hoặc điều chỉnh cơ cấu sản phẩm để phù hợp với nhu cầu thị trường.
Doanh nghiệp cần chứng minh được sự cần thiết của việc thay đổi và mối quan hệ trực tiếp giữa những thay đổi này với việc cắt giảm lao động.
2. Trách nhiệm của doanh nghiệp khi chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ
2.1. Doanh nghiệp có trách nhiệm xây dựng phương án sử dụng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ.
Trách nhiệm đầu tiên và quan trọng nhất của doanh nghiệp là phải xây dựng phương án sử dụng lao động chi tiết. Theo Điều 44 BLLĐ 2019, phương án sử dụng lao động này phải được xây dựng với sự tham gia của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở và phải được công khai cho người lao động biết.
Phương án sử dụng lao động cần nêu rõ số lượng và danh sách người lao động tiếp tục được sử dụng, người lao động được đào tạo lại, người lao động phải chấm dứt hợp đồng. Đồng thời, phương án cần chỉ rõ các biện pháp và nguồn tài chính để đảm bảo thực hiện.
Phương án sử dụng lao động có thể được xem là một kế hoạch chi tiết và có hệ thống việc sử dụng các nguồn nhân lực trong tổ chức khi xảy ra sự kiện thay đổi cơ cấu, công nghệ mà làm ảnh hưởng đến việc làm của nhiều NLĐ.
2.2. Doanh nghiệp có trách nhiệm ưu tiên đào tạo lại lao động
Doanh nghiệp được khuyến khích ưu tiên đào tạo lại người lao động để bố trí công việc mới trong trường hợp có vị trí việc làm phù hợp. Lúc này, chủ doanh nghiệp cần xem xét các vị trí công việc còn trống hoặc những vị trí công việc mới để đào tạo lại NLĐ cho phù hợp và sắp xếp NLĐ thực hiện công việc mới.
Việc đào tạo lại có thể tiêu tốn nhiều thời gian và ảnh hưởng đến thu nhập của NLĐ. Do đó, doanh nghiệp cần trình bày rõ kế hoạch phát triển của doanh nghiệp và cho NLĐ được quyền lựa chọn có chấp nhận việc đào tạo lại hay không.
2.3. Doanh nghiệp có trách nhiệm trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động và thông báo với Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ
Doanh nghiệp phải tổ chức trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở. Quá trình trao đổi phải được thực hiện công khai, minh bạch và ghi nhận bằng văn bản.
Cùng với việc lấy ý kiến của tổ chức đại diện NLĐ tại cơ sở, doanh nghiệp phải thông báo bằng văn bản cho Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh ít nhất 30 ngày trước khi thực hiện việc chấm dứt hợp đồng lao động. Thông báo phải nêu rõ lý do, số lượng lao động bị ảnh hưởng và thời điểm thực hiện.
2.4. Doanh nghiệp có trách nhiệm thông báo cho người lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ.
Theo Điều 45 BLLĐ 2019, khi doanh nghiệp thay đổi cơ cấu, công nghệ dẫn đến nhu cầu cắt giảm lao động, người lao động sẽ có nguy cơ bị mất việc. Lúc này, doanh nghiệp phải thông báo bằng văn bản cho NLĐ về việc chấm dứt hợp đồng lao động. Việc thông báo này sẽ giúp NLĐ chủ động nắm rõ được tình hình và bảo vệ được quyền lợi của mình.
Doanh nghiệp phải thông báo trước cho người lao động theo thời hạn luật định. Thông báo phải được làm bằng văn bản, nêu rõ lý do chấm dứt hợp đồng và các quyền lợi người lao động được hưởng.
2.5. Doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức đối thoại tại nơi làm việc trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ.
Đối thoại tại nơi làm việc là quá trình trao đổi thông tin, ý kiến giữa doanh nghiệp và NLĐ hoặc tổ chức đại diện nhằm tăng cường hiểu biết, hợp tác và tìm giải pháp có lợi cho cả hai bên. Doanh nghiệp phải tạo mọi điều kiện để tổ chức đối thoại tại nơi làm việc khi muốn cho NLĐ thôi việc vì thay đổi cơ cấu, công nghệ.
Căn cứ Điều 37 Nghị định 145/2020/NĐ-CP, Tổ chức đại diện NLĐ tại cơ sở có trách nhiệm cử đại diện tham gia đối thoại, góp ý với người sử dụng lao động về quy chế dân chủ tại nơi làm việc, lấy ý kiến NLĐ, tổng hợp và chuẩn bị nội dung đề xuất đối thoại liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng lao động. Doanh nghiệp cần phối hợp với tổ chức đại diện người lao động để giải đáp thắc mắc, lắng nghe ý kiến và tìm giải pháp hỗ trợ người lao động.
2.6. Doanh nghiệp có trách nhiệm thanh toán các quyền lợi của NLĐ trong trường hợp thay đổi cơ cấu công nghệ.
Theo quy định tại Điều 48 BLLĐ 2019, trong thời hạn 14 ngày làm việc kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản tiền có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên, có thể kéo dài nhưng không được quá 30 ngày.
Lúc này, doanh nghiệp phải thanh toán các khoản tiền sau cho NLĐ, bao gồm:
• Trợ cấp mất việc làm;
• Tiền lương những ngày nghỉ phép chưa sử dụng;
• Các khoản tiền lương cho những ngày làm việc chưa thanh toán;
• Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế theo quy định.
Ngoài ra, người sử dụng lao động còn phải hoàn thành thủ tục xác nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp và trả lại các giấy tờ gốc của NLĐ (nếu người lao động có yêu cầu).
Trên đây là bài viết của TNTP về trách nhiệm của doanh nghiệp khi chấm dứt hợp đồng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ. Hi vọng những thông tin trên sẽ hữu ích với quý độc giả. Trường hợp cần hỗ trợ, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi.
Trân trọng.
