Sửa đổi Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân: Đổi mới tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân
Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024 đã đóng vai trò nền tảng trong việc thiết lập tổ chức hoạt động của hệ thống Tòa án nhân dân. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn mới cũng như việc sáp nhập, tổ chức lại các đơn vị hành chính, ngày 01/7/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (“Luật sửa đổi”) chính thức có hiệu lực. Một trong những điểm nổi bật của Luật sửa đổi là sự thay đổi về tổ chức Tòa án nhân dân. Trong bài viết này, TNTP sẽ phân tích các quy định mới về tổ chức Tòa án nhân dân và cơ chế tiếp nhận, giải quyết vụ án dân sự kể từ thời điểm Luật sửa đổi có hiệu lực.
1.Tổ chức Tòa án nhân dân từ ngày 01/7/2025
Căn cứ vào khoản 1 Điều 4 Luật sửa đổi quy định về tổ chức và thẩm quyền thành lập, giải thể các Tòa án nhân dân, tổ chức Tòa án nhân dân bao gồm:
(i) Tòa án nhân dân tối cao;
(ii) Tòa án nhân dân cấp tỉnh;
(iii) Tòa án nhân dân khu vực;
(iv) Tòa án chuyên biệt;
(v) Tòa án quân sự.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 4, so với Luật Tổ chức Tòa án nhân 2024, từ ngày 01/7/2025, tổ chức Tòa án nhân dân không còn Tòa án nhân dân cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương. Thay vào đó, các Tòa án nhân dân khu vực được thành lập theo Nghị quyết 81/2025/UBTVQH15 của Ủy ban Thường hội Quốc hội đã thông qua quy định phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa án.
2. Về việc tiếp nhận nhiệm vụ giải quyết vụ án dân sự của một số Tòa án từ ngày 01/7/2025
2.1 Tiếp nhận nhiệm vụ của Tòa án nhân dân khu vực
Căn cứ vào Điều 5 Nghị quyết 01/2025/NQ-HĐTP quy định về tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án khu vực sẽ tiếp nhận giải quyết vụ án dân sự như sau:
- Sơ thẩm vụ việc dân sự quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025.
Phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa án khu vực đối với vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại theo quy định tại Nghị quyết số 81/2025/UBTVQH15.
- Sơ thẩm vụ án dân sự thuộc thẩm quyền của Tòa án khu vực mà Tòa án cấp tỉnh đã nhận đơn khởi kiện, đơn yêu cầu trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa thụ lý;
- Sơ thẩm vụ án mà bản án, quyết định của Tòa án khu vực, Tòa án cấp huyện trước đây bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm.
2.2 Tiếp nhận nhiệm vụ của Tòa án nhân dân cấp tỉnh
Căn cứ vào Điều 4 Nghị quyết 01/2025/NQ-HĐTP quy định về tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án cấp tỉnh sẽ tiếp nhận giải quyết vụ án dân sự như sau:
- Sơ thẩm vụ án dân sự mà Tòa án cấp tỉnh đã thụ lý trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa giải quyết xong;
- Sơ thẩm vụ án mà bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án cấp tỉnh bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm;
- Phúc thẩm vụ án mà bản án, quyết định của Tòa án cấp huyện trước đây, Tòa án nhân dân khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị;
- Phúc thẩm vụ án mà bản án, quyết định phúc thẩm của Tòa án cấp tỉnh bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục phúc thẩm;
- Giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án cấp huyện, Tòa án khu vực đã có hiệu lực pháp luật;
- Giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của Tòa án cấp huyện đã có hiệu lực pháp luật mà Tòa án cấp cao đã thụ lý trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa giải quyết xong.
Việc sửa đổi tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân theo Luật sửa đổi là một bước tiến quan trọng trong lộ trình cải cách tư pháp ở Việt Nam. Trong bối cảnh đó, các đương sự, người khởi kiện và những người tham gia tố tụng cần đặc biệt lưu ý để thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật hiện hành.
