Trong bối cảnh phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, nhu cầu điều chỉnh và hoàn thiện hệ thống Tòa án trở nên cấp thiết. Nhằm đáp ứng các yêu cầu mới của hoạt động xét xử tại Tòa án, Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 đã được ban hành với nhiều điểm đột phá, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc cải cách hệ thống Tòa án Việt Nam. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về những điểm mới của Luật Tổ chức Tòa án năm 2024, tập trung vào các nội dung chính như sau:
1. Thu thập tài liệu chứng cứ trong xét xử
Một trong những nội dung nổi bật nhất của Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 là việc có quy định riêng biệt về thu thập các tài liệu, chứng cứ. Cụ thể, Điều 15 Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 đã quy định Tòa án thực hiện các hoạt động hướng dẫn, yêu cầu, hỗ trợ các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan thu thập, giao nộp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, Điều 15 cũng quy định về các hoạt động tiếp nhận, kiểm tra và thẩm định các tài liệu, chứng cứ của Tòa án để giải quyết vụ việc. Quy định mới nhằm đảm bảo hoạt động thu thập tài liệu chứng cứ được diễn ra một cách hiệu quả hơn, góp phần đảm bảo quyền của các bên tham gia tố tụng.
2. Thiết lập các Tòa án sơ thẩm chuyên biệt
Một thay đổi lớn khác trong Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 là việc thành lập các Tòa án sơ thẩm chuyên biệt để giải quyết những vụ việc đặc thù và phức tạp. Các Tòa án sơ thẩm chuyên biệt sẽ bao gồm:
• Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt hành chính: Đây là cơ quan xét xử chuyên giải quyết sơ thẩm các tranh chấp liên quan đến các quyết định hành chính của cơ quan nhà nước, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cá nhân và tổ chức bị ảnh hưởng bởi các quyết định hành chính bất hợp lý hoặc trái luật.
• Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ: Được thành lập nhằm giải quyết sơ thẩm các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm quyền tác giả, quyền liên quan, nhãn hiệu, sáng chế, cũng như các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong bối cảnh kinh tế số và hội nhập quốc tế.
• Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt phá sản: Có chức năng thụ lý và giải quyết sơ thẩm các vụ việc liên quan đến phá sản của doanh nghiệp, bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan và đồng thời hỗ trợ quá trình tái cơ cấu, giải quyết tranh chấp tài chính trong các trường hợp doanh nghiệp không có khả năng thanh toán nợ.
Ngoài chức năng xét xử sơ thẩm các tranh chấp đặc thù thuộc thẩm quyền của mình, Luật Tổ chức Tòa án 2024 còn quy định vai trò của các Tòa án sơ thẩm chuyên biệt trong việc: (i) Ra quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính về sở hữu trí tuệ đã có hiệu lực pháp luật theo quy định của luật; (ii) Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng theo quy định của pháp luật; (iii) Thực hiện việc tổng kết thực tiễn xét xử; đề xuất án lệ; (iv) Phát hiện, kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của luật và; (v) Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc;
Việc thành lập các Tòa án sơ thẩm chuyên biệt không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của xã hội hiện đại mà còn giúp nâng cao chất lượng xét xử, đảm bảo các vấn đề phức tạp được giải quyết bởi những thẩm phán có chuyên môn trong từng lĩnh vực.
3. Nâng cao tiêu chuẩn và chế độ cho thẩm phán
Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 đã quy định thêm những tiêu chuẩn cao hơn về năng lực, đạo đức và kinh nghiệm đối với các thẩm phán. Việc tuyển chọn và bổ nhiệm thẩm phán sẽ được thực hiện thông qua quá trình đánh giá khắt khe về kiến thức pháp luật, kinh nghiệm thực tiễn và phẩm chất đạo đức, nhằm đảm bảo rằng chỉ những cá nhân có đủ năng lực và uy tín mới được đảm nhiệm vị trí này.
Ngoài ra, chế độ đãi ngộ cho thẩm phán cũng được cải thiện. Luật quy định rõ ràng về lương, phụ cấp và các điều kiện làm việc cho thẩm phán, giúp họ tập trung vào nhiệm vụ xét xử. Điều này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng xét xử mà còn hạn chế các yếu tố tiêu cực như tham nhũng, lạm dụng quyền lực trong quá trình làm việc.
4. Đổi mới cơ chế giám sát và kiểm tra hoạt động của Tòa án
Điều 21 Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 quy định cơ chế giám sát và kiểm tra hoạt động của Tòa án. Thay vì chỉ dựa vào sự giám sát từ các cơ quan nhà nước, luật mới đã mở rộng phạm vi giám sát, cho phép người dân tham gia vào quá trình giám sát hoạt động của Tòa án.
Điều này không chỉ tạo ra tác động tích cực cho hoạt động xét xử mà còn tăng cường sự minh bạch, giúp người dân có thể tin tưởng hơn vào hệ thống tư pháp. Đồng thời, cơ chế giám sát mới cũng sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, vi phạm trong hoạt động xét xử, từ đó nâng cao hiệu quả của hệ thống Tòa án.
5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong xét xử
Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động xét xử trở thành yêu cầu tất yếu. Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 đã đưa ra các quy định cụ thể về việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Tòa án.
Cụ thể, Luật Tổ chức Tòa án 2024 lần đầu tiên giới thiệu hình thức phiên tòa xét xử trực tuyến, cho phép các phiên tòa xét xử được diễn ra dù đương sự không thể có mặt trực tiếp tại Tòa án. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển công nghệ hiện đại, giúp các đương sự có thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình mà không phải tham dự trực tiếp, giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho cả Tòa án và các bên tham gia tố tụng, đặc biệt là trong các vụ án có yếu tố nước ngoài.
Luật Tổ chức Tòa án năm 2024 đã mang lại nhiều điểm mới nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của hệ thống Tòa án tại Việt Nam. Những thay đổi này giúp cải thiện tính độc lập, minh bạch, trách nhiệm của hệ thống tư pháp và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của xã hội hiện nay. Sự xuất hiện của hệ thống Tòa án sơ thẩm chuyên biệt, cùng với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong xét xử là những điểm nhấn tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình giải quyết tranh chấp tại Tòa án.
Trên đây là bài viết “Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024” mà TNTP gửi đến quý độc giả. Hy vọng bài viết này sẽ mang lại những giá trị hữu ích cho quý độc giả.
Trân trọng,
