Kinh nghiệm thực tiễn nhằm hạn chế rủi ro bị huỷ phán quyết trọng tài

Phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại đã dần trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam nhờ tính hiệu quả, nhanh chóng và phù hợp với xu hướng thương mại quốc tế. Tuy nhiên, một trong những rủi ro khi lựa chọn phương thức này là việc phán quyết trọng tài bị tuyên hủy bởi Tòa án theo yêu cầu của một hoặc các bên. Bài viết này sẽ phân tích các quy định pháp luật liên quan đến việc hủy phán quyết trọng tài và kinh nghiệm thực tiễn nhằm hạn chế rủi ro này.

1. Căn cứ để Tòa án xem xét hủy phán quyết trọng tài và hậu quả pháp lý của việc hủy phán quyết trọng tài

• Căn cứ để Tòa án xem xét hủy phán quyết trọng tài

Theo khoản 2 Điều 68 Luật Trọng tài thương mại 2010, Điều 14 Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn: Tòa án chỉ hủy phán quyết trọng tài trong 05 (năm) trường hợp sau:

a. Không có thoả thuận trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu;

b. Thành phần Hội đồng trọng tài, thủ tục tố tụng trọng tài không phù hợp với thoả thuận của các bên hoặc trái với các quy định của Luật này;

c. Vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài; trường hợp phán quyết trọng tài có nội dung không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài thì nội dung đó bị huỷ;

d. Chứng cứ do các bên cung cấp mà Hội đồng trọng tài căn cứ vào đó để ra phán quyết là giả mạo; Trọng tài viên nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của một bên tranh chấp làm ảnh hưởng đến tính khách quan, công bằng của phán quyết trọng tài;

e. Phán quyết trọng tài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.

• Hậu quả của việc Tòa án hủy phán quyết trọng tài

Nếu Hội đồng xét đơn đưa ra quyết định không hủy phán quyết trọng tài sau khi xem xét yêu cầu hủy phán quyết trọng tài của một trong các bên, phán quyết trọng tài đó sẽ được thi hành và các bên liên quan có trách nhiệm thực hiện trong thời hạn quy định.

Ngược lại, nếu Hội đồng xét đơn đưa ra quyết định hủy phán quyết trọng tài, các bên có thể thỏa thuận lại để tiếp tục giải quyết tranh chấp tại Trọng tài hoặc một bên có quyền khởi kiện vụ việc ra Tòa án theo quy định tại khoản 8 Điều 71 Luật Trọng tài thương mại 2010.

2. Kinh nghiệm sử dụng trọng tài để giải quyết tranh chấp nhằm hạn chế rủi ro phán quyết trọng tài bị hủy

2.1 Kinh nghiệm khi xác lập thỏa thuận trọng tài

Trường hợp một bên nộp đơn đề nghị Trọng tài thương mại giải quyết tranh chấp mà không có thỏa thuận trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì việc trọng tài thụ lý và giải quyết đơn là vi phạm và phán quyết trọng tài trong trường hợp này sẽ bị hủy.

Vì vây, các bên khi xác lập thỏa thuận trọng tài cần lưu ý các vấn đề sau:

• Thỏa thuận trọng tài có thể được xác lập dưới hình thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc dưới hình thức thỏa thuận riêng nhưng phải bằng văn bản, thỏa thuận trọng tài có thể xác lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp.
• Để tránh phán quyết trọng tài bị vô hiệu, thỏa thuận trọng tài cần đáp ứng các điều kiện gồm: thẩm quyền và năng lực chủ thể của người xác lập thỏa thuận trọng tài; các bên không chấm dứt thỏa thuận trọng tài; không bên nào bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép trong quá trình xác lập thỏa thuận trọng tài và thỏa thuận trọng tài không vi phạm điều cấm của luật, không trái với đạo đức xã hội. Do đó, các bên cần kiểm tra và xác nhận kỹ càng các thông tin trên để tránh trường hợp thỏa thuận trọng tài không có hiệu lực.

Một thỏa thuận trọng tài bắt buộc phải có thông tin quy định về việc lựa chọn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Các thông tin còn lại như: xác định đích danh tổ chức trọng tài cụ thể để giải quyết tranh chấp, quy tắc tố tụng trọng tài, địa điểm giải quyết tranh chấp, luật áp dụng cho giải quyết tranh chấp, ngôn ngữ tố tụng, số lượng trọng tài viên,… không bắt buộc phải có trong một thỏa thuận trọng tài. Thực tế, trường hợp một thỏa thuận trọng tài chỉ thể hiện một nội dung về việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài có thể bị coi là không rõ ràng. Để khắc phục điều này, các bên có thể tham khảo Điều khoản trọng tài mẫu của các trung tâm trọng tài hoặc sử dụng dịch vụ pháp lý được cung cấp bởi luật sư có kinh nghiệm và chuyên môn để tránh những hậu quả bất lợi khi tranh chấp phát sinh trong tương lai.

2.2 Kinh nghiệm xử lý các vấn đề liên quan tới các sai sót trong thủ tục tố tụng trọng tài

Một trong các nguy cơ dẫn tới phán quyết trọng tài bị tuyên hủy đó là quá trình tố tụng trọng tài xảy ra sai sót. Các sai sót đó có thể kể đến như: thành phần Hội đồng trọng tài, thủ tục tố tụng trọng tài không phù hợp với thoả thuận của các bên hoặc trái với các quy định của Luật Trọng tài thương mại. Để dễ hình dung, hai sai sót kể trên xảy ra trong trường hợp các bên có thỏa thuận về thành phần Hội đồng trọng tài, quy tắc tố tụng trọng tài nhưng Hội đồng trọng tài thực hiện không đúng thỏa thuận của các bên hoặc Hội đồng trọng tài thực hiện không đúng quy định Luật Trọng tài thương mại về nội dung này. Trường hợp Hội đồng xét đơn có cơ sở cho rằng thành phần Hội đồng trọng tài hoặc thủ tục tố tụng trọng tài có những vi phạm nghiêm trọng và cần phải hủy nếu Hội đồng trọng tài không thể khắc phục được hoặc không khắc phục theo yêu cầu của Tòa án quy định tại khoản 7 Điều 71 Luật Trọng tài thương mại 2010, phán quyết trọng tài đó có khả năng sẽ bị Hội đồng xét đơn tuyên hủy.

Thực tế cho thấy nhiều phán quyết trọng tài bị hủy không phải xuất phát từ sai sót về nội dung phán quyết mà xuất phát từ sai sót liên quan đến thủ tục. Ví dụ, một số phán quyết bị hủy vì Hội đồng trọng tài sử dụng ngôn từ không chính xác trong thông báo mời họp hoặc vì lỗi có tính chất đơn giản như ghi sai đơn vị tiền tệ.

Trong quá trình giải quyết vụ việc tại trọng tài, đương sự cần theo dõi và giám sát quá trình tố tụng để kịp thời phát hiện những sai sót của trọng tài trong thời gian các bên thực hiện việc khởi kiện, gửi bản tự bảo vệ, kiện lại, sửa đổi bổ sung các yêu cầu trên hoặc yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, trình tự tiến hành phiên họp giải quyết tranh chấp. Khi phát hiện có sai sót trong thủ tục tố tụng hay thành phần trọng tài, đương sự có thể đưa ra ý kiến của mình bằng cách gửi một bản trình bày về vấn đề đó và gửi tới hội đồng trọng tài giải quyết. Hội đồng trọng tài có thể ghi nhận ý kiến và đưa ra những phương án điều chỉnh kịp thời.

Tuy nhiên, trong trường hợp phát hiện ra sai sót về mặt thủ tụng tố tụng sau khi Hội đồng trọng tài ban hành phán quyết, các bên vẫn còn một cơ hội để tránh trường hợp phán quyết trọng tài bị tòa án tuyên hủy. Cụ thể, quy định tại khoản 7 Điều 71 Luật Trọng tài thương mại, Khoản 3 điều 15 Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP đã hình thành cơ sở pháp lý rõ ràng việc cho phép hội đồng trọng tài sửa chữa các sai sót tố tụng để hạn chế việc phán quyết của mình bị hủy khi: (i) Có yêu cầu của một bên tranh chấp hoặc (ii) Tòa án xét thấy cần thiết.

Do đó, trong trường hợp không muốn phán quyết bị hủy, đương sự phải thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh sai sót tố tụng trong quá trình giải quyết có thể khắc phục được và hoàn toàn không ảnh hưởng tới phán quyết trọng tài. Sau khi chuẩn bị đầy đủ tài liệu, chứng cứ, đương sự cần làm đơn đề nghị Tòa án xem xét không hủy phán quyết trọng tài và gửi đơn đề nghị tới Tòa án đang thụ lý giải quyết.

2.3 Trong trường hợp, phán quyết trọng tài đã bị hủy, các bên có thể thỏa thuận lại để tiếp tục giải quyết tranh chấp tại Trọng tài hoặc một bên có quyền khởi kiện vụ việc ra Tòa án theo quy định tại khoản 8 Điều 71 Luật Trọng tài thương mại 2010.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là một lựa chọn hiệu quả và phù hợp với xu thế thương mại hiện đại. Tuy nhiên, để đảm bảo giá trị pháp lý của phán quyết trọng tài, các bên cần nâng cao nhận thức pháp luật, sự hiểu biết và khả năng theo dõi, quan sát, nhận biết các sai sót (nếu có) trong quá trình giải quyết bằng trọng tài. Việc áp dụng nghiêm túc những kinh nghiệm thực tiễn cũng như sử dụng dịch vụ pháp lý từ các luật sư có chuyên môn sẽ giúp hạn chế nguy cơ hủy phán quyết và đảm bảo quyền lợi cho các bên.

Trên đây là nội dung về chủ đề Kinh nghiệm thực tiễn nhằm hạn chế rủi ro bị hủy phán quyết trọng tài. Hy vọng bài viết này đã cung cấp thông tin hữu ích cho Quý độc giả.

Trân trọng,