Ba (03) Trường Hợp Bị Truy Thu, Truy Đóng Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Theo Nghị Định 158/2025/NĐ-CP

20 August, 2025 | TNTP LAW | Kiến Thức Pháp Luật

Truy thu bảo hiểm xã hội (“BHXH”) là một trong những biện pháp nhằm đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH đúng quy định của pháp luật. Từ ngày 01/07/2025, Nghị định 158/2025/NĐ-CP Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội bắt buộc (“Nghị định 158/2025/NĐ-CP”) chính thức có hiệu lực, bổ sung nhiều quy định quan trọng nhằm siết chặt kỷ luật trong việc tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó, ba trường hợp đặc biệt bị truy thu được nêu rõ trong nghị định này đang thu hút sự quan tâm của doanh nghiệp và người lao động. Việc hiểu và tuân thủ các quy định mới sẽ giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro, tránh bị xử phạt và đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

1.Các trường hợp bị truy thu BHXH bắt buộc theo quy định tại nghị định 158/2025/NĐ-CP

Theo Nghị định 158/2025/NĐ-CP, ba (03) trường hợp cụ thể dưới đây sẽ bị truy thu BHXH nếu thực hiện không đúng thời điểm hoặc vượt quá thời hạn cho phép:

a.Truy thu do điều chỉnh tăng tiền lương hồi tố

Trong quá trình quản lý lao động và thực hiện chính sách tiền lương, người sử dụng lao động có thể phát sinh nhu cầu điều chỉnh mức lương để phù hợp với tình hình sản xuất, kinh doanh hoặc theo thỏa thuận với người lao động. Trong trường hợp điều chỉnh tăng tiền lương hồi tố (việc người sử dụng lao động quyết định tăng mức lương của người lao động nhưng áp dụng hiệu lực cho một khoảng thời gian trong quá khứ), mức đóng BHXH cũng phải điều chỉnh tương ứng với mức lương đã được điều chỉnh. Do vậy, toàn bộ phần chênh lệch do tiền lương tăng sẽ bị truy thu. Đáng lưu ý, truy thu vẫn áp dụng ngay cả khi việc điều chỉnh không phải do cơ quan kiểm tra yêu cầu mà là quyết định nội bộ của doanh nghiệp hoặc theo thỏa thuận tập thể.

b.Truy thu đối với người lao động làm việc ở nước ngoài

Trong bối cảnh người lao động Việt Nam tham gia làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng đang ngày càng phổ biến, việc bảo đảm quyền lợi về BHXH là vô cùng quan trọng. Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 8 nghị định 158/2025/NĐ-CP, người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, nếu được gia hạn hợp đồng hoặc ký hợp đồng mới tại nước tiếp nhận lao động thì vẫn phải tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc. Đồng thời, trong trường hợp họ chưa thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH tại thời điểm đang làm việc ở nước ngoài thì sau khi về nước, toàn bộ thời gian chưa đóng sẽ bị truy thu. Quy định này nhằm bảo đảm quá trình đóng BHXH không bị gián đoạn và quyền lợi của người lao động vẫn được bảo lưu. Như vậy, việc duy trì nghĩa vụ đóng BHXH liên tục, kể cả trong thời gian làm việc ở nước ngoài, không chỉ bảo đảm quyền lợi lâu dài của người lao động mà còn góp phần ổn định chính sách an sinh xã hội quốc gia.

c.Truy thu do nộp chậm quá thời hạn cho phép

Để tăng cường tính tuân thủ và bảo đảm công bằng trong thực hiện nghĩa vụ BHXH, pháp luật đã có những quy định cụ thể đối với nhóm đối tượng là chủ hộ kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương. Theo đó, nếu các đối tượng này thực hiện đóng BHXH sau thời hạn chậm nhất thì sẽ bị truy thu toàn bộ phần đóng chậm theo quy định. Cụ thể, căn cứ theo điểm b khoản 4 Điều 33 Luật BHXH năm 2024, thời hạn đóng chậm nhất đối với các đối tượng nêu trên là ngày cuối cùng của tháng tiếp theo ngay sau chu kỳ đóng (chu kỳ có thể là hằng tháng, ba tháng hoặc sáu tháng một lần tùy phương thức lựa chọn). Như vậy, nếu sau mốc thời gian này mới đóng thì toàn bộ khoản BHXH phát sinh sẽ được xác định là đóng chậm thời hạn và bị truy thu như một khoản nợ BHXH. Quy định này được đưa ra nhằm bảo đảm các đối tượng quản lý không hưởng lương và chủ hộ kinh doanh thực hiện đầy đủ nghĩa vụ BHXH như người lao động bình thường, đồng thời tránh trường hợp trì hoãn hoặc lạm dụng tính linh hoạt của phương thức đóng để né tránh nghĩa vụ pháp lý. Do đó, với quy định nêu trên, các chủ hộ kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương cần chủ động theo dõi thời hạn đóng BHXH, thực hiện đầy đủ và đúng thời điểm để bảo đảm thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ an sinh xã hội theo quy định của pháp luật.

2.Cách xác định số tiền truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc

Nhằm bảo đảm việc xác định số tiền truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc được áp dụng thống nhất, pháp luật quy định rõ phương thức tính đối với từng nhóm trường hợp cụ thể:

Đối với các trường hợp đã nêu tại mục a và b, số tiền truy thu được xác định theo mức phải đóng BHXH bắt buộc quy định tại Điều 33 và Điều 34 Luật BHXH năm 2024. Trường hợp đến hết ngày cuối cùng của tháng liền kề sau tháng có quyết định điều chỉnh tăng tiền lương hoặc tháng người lao động về nước mà vẫn chưa thực hiện việc truy đóng thì khi truy thu, cơ quan BHXH sẽ áp dụng theo quy định tại khoản 1 Điều 40 và khoản 1 Điều 41 Luật BHXH năm 2024.
Đối với trường hợp đã nêu tại mục c, số tiền truy thu bao gồm cả số tiền BHXH bắt buộc phải đóng theo điểm a khoản 4 Điều 33 Luật BHXH năm 2024 và khoản tiền lãi chậm đóng tính theo mức 0,03% mỗi ngày, nhân với số tiền BHXH bắt buộc chưa đóng cùng với số ngày đóng sau thời hạn chậm nhất quy định tại điểm b khoản 4 Điều 33 Luật BHXH năm 2024.

Quy định này góp phần bảo đảm tính răn đe và nâng cao ý thức tuân thủ của người sử dụng lao động, đồng thời bảo vệ quyền lợi an sinh xã hội của người lao động theo đúng quy định pháp luật.

3.Trách nhiệm của người sử dụng lao động

Bên cạnh quy định về cách tính số tiền truy thu, pháp luật cũng xác định rõ trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc hoàn thành nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc cho người lao động. Cụ thể, người sử dụng lao động phải đóng đủ số tiền BHXH bắt buộc theo quy định tại khoản 1 Điều 40 và khoản 1 Điều 41 Luật BHXH năm 2024 đối với người lao động đủ điều kiện hưởng chế độ hoặc đã thôi việc, chấm dứt hợp đồng. Việc đóng đủ, kịp thời nhằm bảo đảm cơ quan BHXH giải quyết đầy đủ chế độ cho người lao động. Trường hợp chưa đóng đủ, cơ quan BHXH sẽ giải quyết chế độ trên cơ sở thời gian thực tế đã đóng. Đồng thời, cơ quan BHXH sẽ xác nhận thời gian đóng BHXH đến thời điểm đã nộp tiền đối với người lao động thôi việc hoặc chấm dứt hợp đồng. Sau khi thu hồi đủ số tiền còn thiếu, cơ quan BHXH sẽ xác nhận bổ sung thời gian đóng và điều chỉnh mức hưởng chế độ BHXH tương ứng. Quy định này bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người lao động, đồng thời yêu cầu người sử dụng lao động tuân thủ nghiêm ngặt nghĩa vụ đóng BHXH, tránh gây gián đoạn quá trình tham gia và hưởng chế độ an sinh xã hội.

Nghị định 158/2025/NĐ-CP không chỉ siết chặt trách nhiệm tham gia bảo hiểm xã hội mà còn cụ thể hóa các trường hợp bị truy thu – bao gồm cả những tình huống trước đây chưa được quy định rõ ràng. Truy thu BHXH không chỉ là hậu quả pháp lý mà còn là phép thử về sự minh bạch và tuân thủ của doanh nghiệp trong quan hệ lao động. Do đó, thay vì chờ đến khi bị thanh tra, kiểm tra, các doanh nghiệp nên chủ động rà soát, khắc phục và điều chỉnh kịp thời, đặc biệt là trong bối cảnh pháp lý ngày càng chặt chẽ.

Trên đây là bài viết “Ba (03) Trường Hợp Bị Truy Thu, Truy Đóng Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Theo Nghị Định 158/2025/NĐ-CP” mà TNTP gửi đến Quý độc giả. Trường hợp có vấn đề cần trao đổi, vui lòng liên hệ với TNTP để được hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng,