Author: TNTP LAW

Trong đời sống, có nhiều sự kiện pháp lý phát sinh không liên quan đến tranh chấp nhưng vẫn cần sự công của Tòa án để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Việc dân sự là quy trình pháp lý được áp dụng để xem xét và giải quyết các yêu cầu của cá nhân, tổ chức theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Tuy nhiên, thực tế nhiều người vẫn còn nhầm lẫn giữa vụ án dân sự và việc dân sự. Trong bài viết này, TNTP sẽ làm rõ và đưa ra quy trình giải quyết việc dân sự theo quy định pháp luật.

1. Khái niệm, đặc điểm của việc dân sự và phân biệt giữa việc dân sự với vụ án dân sự

Trước khi đi vào quy trình giải quyết việc dân sự, cần hiểu rõ và phân biệt về khái niệm “việc dân sự” và sự khác biệt giữa việc dân sự và vụ án dân sự.

(i) Việc dân sự được quy định tại Điều 361 Bộ luật Dân sự 2015 là những yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức với Tòa án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động. Đặc điểm của việc dân sự là không có tranh chấp giữa các bên, mà chỉ có yêu cầu từ một bên đối với Tòa án về việc công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý nào đó là căn cứ phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự.

Ví dụ: Yêu cầu tuyên bố một người mất tích hoặc đã chết; Yêu cầu hạn chế năng lực hành vi dân sự; Yêu cầu công nhận tài sản vô chủ;…

(ii) Vụ án dân sự là các tranh chấp phát sinh giữa các đương sự về quyền lợi và nghĩa vụ của họ, yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp đó. Trong vụ án dân sự, sẽ có nguyên đơn (người yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình), bị đơn và người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.

(iii) Từ định nghĩa nêu trên, có thể phân biệt vụ án dân sự và việc dân sự theo các tiêu chí sau:

a. Tính tranh chấp

• Vụ án dân sự: Có tranh chấp xảy ra.
• Việc dân sự: Không có tranh chấp xảy ra.

b. Hình thức giải quyết

• Vụ án dân sự: Khởi kiện tại tòa.
• Việc dân sự: Yêu cầu Tòa án công nhận hoặc không công nhận một sự kiện pháp lý nào đó là căn cứ phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự.

c. Cách thức giải quyết của Tòa án

• Vụ án dân sự Có thể trải qua các giai đoạn: sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.
• Việc dân sự: Tòa án xác minh, ra quyết định, tuyên bố theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức.

d. Phí, lệ phí

• Vụ án dân sự: Án phí theo giá ngạch (tính theo %) và án phí không theo giá ngạch (cố định).
• Việc dân sự: Lệ phí cố định (được quy định cụ thể tại Nghị quyết 326/2016 quy định về mức thu, miễn, giảm thu nộp, quản lý và sử dụng án phí, lệ phí Tòa án).

2. Quy trình giải quyết việc dân sự

(i) Bước 1: Nộp đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự

• Người yêu cầu giải quyết việc dân sự phải nộp đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự tại Tòa án có thẩm quyền. Thẩm quyền giải quyết việc dân sự của Tòa án được xác định dựa trên thẩm quyền theo lãnh thổ và thẩm quyền theo cấp xét xử.

• Theo quy định tại Điều 362 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, đơn yêu cầu cần trình bày đầy đủ các thông tin cơ bản bao gồm ngày tháng năm làm đơn, tên Tòa án có thẩm quyền giải quyết, cùng các thông tin chi tiết về người yêu cầu như họ tên, địa chỉ, số điện thoại và địa chỉ email nếu có.

Nội dung chính của đơn cần nêu rõ vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết, kèm theo lý do, mục đích và căn cứ pháp lý của yêu cầu đó. Đơn cũng phải ghi rõ thông tin của những người có liên quan nếu có, cùng các thông tin bổ sung khác mà người yêu cầu xét thấy cần thiết cho việc giải quyết yêu cầu của mình.

(ii) Bước 2: Tòa án xem xét đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự

Việc xem xét đơn khởi kiện được quy định cụ thể tại điều 363 Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, sau khi nhận được đơn yêu cầu, Tòa án xem xét tính hợp lệ của hồ sơ. Thẩm phán được phân công có trách nhiệm kiểm tra tính hợp pháp của đơn yêu cầu …như sau:

• Nếu đơn yêu cầu chưa đầy đủ nội dung theo quy định, Thẩm phán sẽ thông báo để người yêu cầu sửa đổi, bổ sung trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được thông báo.

• Trả lại đơn yêu cầu trong trường hợp: người yêu cầu không có quyền yêu cầu hoặc không đủ năng lực hành vi tố tụng; hoặc sự việc đã được Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền giải quyết; hoặc yêu cầu không thuộc thẩm quyền của Tòa án; hoặc người yêu cầu không bổ sung, sửa đổi đơn trong thời hạn quy định; hoặc người yêu cầu không nộp lệ phí; hoặc tự rút đơn yêu cầu.

• Nếu đơn yêu cầu đáp ứng đầy đủ điều kiện thụ lý, Thẩm phán sẽ thông báo cho người yêu cầu thực hiện nghĩa vụ nộp lệ phí và ban hành thông báo thụ lý đơn yêu cầu.

(iii) Bước 3: Giai đoạn chuẩn bị xét đơn yêu cầu

Sau khi thụ lý, Tòa án tiến hành giai đoạn chuẩn bị xét đơn yêu cầu giải quyết việc dân dự. Thẩm phán được phân công có trách nhiệm kiểm tra tính hợp pháp của đơn yêu cầu, xác minh các tình tiết của vụ việc và triệu tập những người có liên quan nếu cần thiết. Thời hạn cho giai đoạn này là 01 tháng hoặc 02 tháng đối với việc dân sự phức tạp theo quy định tại Điều 366 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.

(iv) Bước 4: Giai đoạn mở phiên họp giải quyết việc dân sự

Sau khi xem xét toàn bộ nội dung và chứng cứ, Tòa án sẽ ra quyết định giải quyết việc dân sự. Quyết định này có hiệu lực ngay và là cơ sở pháp lý để thực hiện các quyền, nghĩa vụ phát sinh liên quan.

3. Kháng cáo, kháng nghị giải quyết việc dân sự

• Người yêu cầu, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết việc dân sự có quyền kháng cáo, Viện kiểm sát cùng cấp, Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp có quyền kháng nghị quyết định giải quyết việc dân sự để yêu cầu Tòa án trên một cấp trực tiếp giải quyết lại theo thủ tục phúc thẩm.

Tuy nhiên, riêng đối với các trường hợp sau không thuộc phạm vi kháng cáo, kháng nghị cụ thể: Yêu cầu công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án; yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn, thỏa thuận nuôi con, chia tài sản khi ly hôn; các yêu cầu liên quan đến việc công nhận thỏa thuận của cha, mẹ về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn hoặc công nhận sự thay đổi theo quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình.

• Đối với các quyết định của Tòa án, người yêu cầu và những người có quyền lợi liên quan có quyền kháng cáo trong vòng 10 ngày kể từ ngày ra quyết định theo Điều 375 BLTTDS 2015.

Quy trình giải quyết việc dân sự đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong những vấn đề pháp lý không phát sinh tranh chấp. Việc hiểu rõ và tuân thủ đầy đủ các quy định về trình tự, thủ tục pháp lý là yếu tố quan trọng để đảm bảo quá trình giải quyết việc dân sự diễn ra nhanh chóng, hiệu quả và công bằng, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.

Trên đây là bài viết của TNTP về đề tài “Quy trình giải quyết việc dân sự theo quy định pháp luật”. Hy vọng bài viết có ích đối với quý độc giả.

Trân trọng,

Kính gửi Quý khách hàng và Quý đối tác,
Công ty Luật TNHH Quốc tế TNTP và Các cộng sự – Chi nhánh Hà Nội trân trọng thông báo đến Quý khách hàng và Quý đối tác lịch nghỉ lễ Giải phóng miền Nam 30/04 và Quốc tế Lao động 01/05:
• Thời gian nghỉ lễ: Từ Thứ tư, ngày 30/04/2025 và Thứ năm, ngày 01/05/2025
• Thời gian làm việc trở lại: Thứ sáu, ngày 02/05/2025
Trong thời gian nghỉ lễ, nếu Quý khách hàng và Quý đối tác cần hỗ trợ, vui lòng liên hệ:
• Hotline: 0931.798.818
• Email: ha.nguyen@tntplaw.com
TNTP kính chúc Quý khách hàng và Quý đối tác cùng gia đình một kỳ nghỉ lễ vui vẻ và tràn đầy ý nghĩa.
Trân trọng.

Ngày 18/01/2024, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Đất đai (sửa đổi) 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2025 với nhiều thay đổi tích cực và có tác động đáng kể đến các quan hệ pháp luật về đất đai. Qua bài viết này, luật sư của TNPT sẽ phân tích những điểm nổi bật của Luật Đất đai 2024 và những thay đổi cho lĩnh vực quản lý đất đai tại Việt Nam.

1. Sửa đổi bổ sung quy định về người sử dụng đất

• Tại Khoản 6 Điều 5 Luật Đất đai năm 2013 quy định về Người sử dụng đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của Luật này, trong đó có Người Việt Nam định cư ở nước ngoài theo quy định của pháp luật về quốc tịch.

• Khác với quy định về Người sử dụng đất thì tại Khoản 3, Khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai năm 2024 quy định thì Người sử dụng đất được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; đang sử dụng đất ổn định, đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất mà chưa được Nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất; nhận quyền sử dụng đất; thuê lại đất theo quy định của Luật này, trong đó có: Cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài là công dân Việt Nam (sau đây gọi là cá nhân); và Người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài;

Luật Đất đai 2024 đã xác định rõ hơn người sử dụng đất là người Việt Nam định cư ở nước ngoài gồm người Việt Nam định cư ở nước ngoài là công dân Việt Nam và người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, cùng với quy định cụ thể tạo điều kiện cho những đối tượng này trực tiếp tham gia vào giao dịch bất động sản trong nước… tránh được bất cập như trước đây khi muốn sử dụng đất trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài phải nhờ người thân trong nước đứng tên thực hiện giao dịch chuyển nhượng, đã không ít tranh chấp phát sinh từ việc nhờ người đứng tên nhận chuyển nhượng, quản lý quyền sử dụng đất.

2. Khung giá đất được thay bằng bảng giá đất hàng năm

• Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 hiện hành, cụ thể tại Điều 114 quy định về bảng giá đất được xây dựng định kỳ 5 năm một lần và công bố công khai vào ngày 01 tháng 01 của năm đầu kỳ. Trong thời gian thực hiện bảng giá đất, khi Chính phủ điều chỉnh khung giá đất hoặc giá đất phổ biến trên thị trường có biến động thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh điều chỉnh bảng giá đất cho phù hợp.

Tuy nhiên, trên thực tế, rất ít trường hợp thực hiện điều chỉnh bảng giá đất trong quá trình áp dụng, dẫn đến bảng giá đất không phản ánh đúng giá đất thực tế trên thị trường.

• Theo quy định tại Điều 159 Luật Đất đai 2024 thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ xây dựng, trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định Bảng giá đất lần đầu để công bố và áp dụng từ ngày 01/01/2026. Bảng giá đất này sẽ được xây dựng theo khu vực, vị trí. Đối với khu vực có bản đồ địa chính số và cơ sở dữ liệu giá đất thì xây dựng bảng giá đất đến từng thửa đất trên cơ sở vùng giá trị, thửa đất chuẩn. Và hằng năm, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm trình Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất để công bố và áp dụng từ ngày 01 tháng 01 của năm tiếp theo.

Luật Đất đai 2024 đã điều chỉnh việc xây dựng bảng giá đất theo cách linh hoạt và kịp thời hơn, phản ánh đúng hơn thực tế tại địa phương. Điều này giúp giảm thiểu các tranh chấp và việc lợi dụng giá đất, tạo điều kiện cho một thị trường bất động sản trở nên công bằng và hiệu quả hơn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của các địa phương.

3. Quy định về bồi thường thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội

• Hình thức bồi thường cho người dân bị thu hồi đất được quy định tại Khoản 2 Điều 91 Luật Đất đai 2024 thì việc bồi thường về đất được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, trường hợp không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trường hợp người có đất thu hồi được bồi thường bằng đất, bằng nhà ở mà có nhu cầu được bồi thường bằng tiền thì được bồi thường bằng tiền theo nguyện vọng đã đăng ký khi lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư… Đối với người có đất thu hồi nếu có nhu cầu và địa phương có điều kiện về quỹ đất, quỹ nhà ở thì được xem xét bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở.

Có thể thấy hình thức bồi thường cho người dân bị thu hồi đất theo Luật Đất đai 2024 đa dạng hơn. Hiện nay, người dân có đất thu hồi chỉ được bồi thường về đất cùng mục đích sử dụng hoặc được bồi thường bằng tiền. Ở Luật mới, người dân có thể được bồi thường bằng đất khác mục đích sử dụng, tức là bổ sung thêm hình thức đất đổi đất mà không giới hạn về mục đích sử dụng.

4. Quy định mới đối với chuyển nhượng cho đối tượng không trực tiếp sản xuất nông nghiệp

• Theo quy định tại Khoản 3 Điều 91 Luật Đất đai 2013 thì quy định hộ gia đình, cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp không được nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho quyền sử dụng đất trồng lúa. Đồng thời tại Điểm b Khoản 4 Điều 142 thì trường hợp đất được giao không thu tiền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối khi hết thời hạn được giao thì phải chuyển sang thuê đất;

• Tuy nhiên, theo quy định mới tại Luật Đất đai 2024, cụ thể là khoản 7 Điều 45 cho phép Cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho quyền sử dụng đất trồng lúa quá hạn mức quy định tại Điều 176 của Luật này thì phải thành lập tổ chức kinh tế và có phương án sử dụng đất trồng lúa bao gồm các nội dung theo quy định tại khoản 6 Điều này và được Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt, trừ trường hợp người nhận tặng cho là người thuộc hàng thừa kế.

Từ những nội dung trên, có thể thấy Luật Đất đai 2024 đã đánh dấu một bước tiến lớn trong việc cải thiện và điều chỉnh cơ cấu pháp lý liên quan đến quản lý đất đai tại Việt Nam. Luật Đất đai 2024 hứa hẹn mang lại những hiệu quả tích cực cho thị trường bất động sản cũng như đời sống xã hội trong thời đại mới.

Trên đây là bài viết của luật sư TNTP về chủ đề: “Một số điểm nổi bật của Luật đất đai 2024”. Mong rằng bài viết này đem lại giá trị cho các độc giả.

Trân trọng,

Ngày 04/5/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 46/2024/NĐ-CP (“Nghị định 46”), trong đó nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng đối Nghị định số 99/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp (“Nghị định 99”). Bài viết này sẽ phân tích những điểm đáng chú ý nhất của Nghị định 46, bao gồm các biện pháp khắc phục hậu quả mới, nguyên tắc xác định giá trị hàng hóa xâm phạm, căn cứ xác minh hành vi vi phạm và quy trình tiếp nhận xử lý đơn yêu cầu xử lý vi phạm hành chính.

1. Các biện pháp khắc phục hậu quả

Nghị định 46 đã mở rộng phạm vi các biện pháp xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, tập trung vào việc ngăn chặn và khắc phục hậu quả do hành vi vi phạm gây ra. Một số biện pháp khắc phục hậu quả được bổ sung bao gồm:

• Buộc thu hồi hoặc tạm giữ tên miền liên quan đến hành vi vi phạm quyền sở hữu công nghiệp.

• Buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa giả mạo nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý.

• Buộc thay đổi tên doanh nghiệp nếu tên đó xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.

• Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc buộc tái xuất đối với hàng hóa nhập khẩu, quá cảnh giả mạo nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý; phương tiện, nguyên liệu, vật liệu nhập khẩu được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý sau khi đã loại bỏ yếu tố vi phạm trên tang vật, phương tiện vi phạm.

• Buộc bổ sung chỉ dẫn về sở hữu công nghiệp.

• Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu.

• Buộc nộp lại lợi ích bất hợp pháp thu được từ hành vi vi phạm, trong trường hợp có căn cứ xác định rõ giá trị của các lợi ích này,…

Các biện pháp trên giúp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, ngăn chặn vi phạm và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của chủ thể quyền sở hữu công nghiệp.

2. Nguyên tắc xác định giá trị hàng hóa xâm phạm

Cơ quan xử lý vi phạm hành chính sẽ xác định giá trị hàng hóa tại thời điểm xảy ra vi phạm, dựa trên các căn cứ theo thứ tự ưu tiên sau đây:

• Giá niêm yết của hàng hóa trên thị trường;

• Giá thực bán nếu hàng hóa đã được tiêu thụ;

• Giá thành sản xuất nếu hàng hóa chưa được lưu thông trên thị trường;

• Giá mua nếu không có thông tin về giá niêm yết hoặc giá bán thực tế.

Việc xác định giá trị hàng hóa xâm phạm theo các tiêu chí này giúp bảo đảm tính minh bạch và khách quan trong quá trình xử lý vi phạm.

3. Căn cứ xác minh hành vi vi phạm quyền sở hữu công nghiệp

Thay vì quy định điều khoản về chủ thể và căn cứ để các chủ thể thực hiện quyền yêu cầu xử lý vi phạm, Nghị định 46 chỉ đề cập đến căn cứ tiến hành xác minh hành vi vi phạm, cụ thể:

• Yêu cầu xử lý hành vi vi phạm của chủ thể quyền sở hữu công nghiệp;

• Kết quả kiểm tra, thanh tra của cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính;

• Kiến nghị từ các tổ chức, cá nhân bị thiệt hại hoặc có nguy cơ bị thiệt hại do hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp;

• Thông tin từ các cá nhân, tổ chức phát hiện vi phạm, đặc biệt là những vi phạm có ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng và xã hội.

Việc bổ sung các các căn cứ để tiến hành xác minh hành vi vi phạm sẽ giúp các cơ quan có thẩm quyền thực hiện tốt, hiệu quả các nhiệm vụ, đưa ra quyết định áp dụng các biện pháp xử lý được chính xác và phù hợp với quy định của pháp luật.

4. Tiếp nhận xử lý đơn yêu cầu xử lý vi phạm hành chính

a) Thời hạn

Khoản 19 Điều 1 Nghị định 46 quy định thời hạn hướng dẫn lại người nộp đơn nộp đúng cơ quan có thẩm quyền là 10 ngày kể từ ngày nhận. Đồng thời, bên bị yêu cầu xử lý vi phạm phải cung cấp thông tin, chứng cứ và giải trình trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận yêu cầu.

b) Xử lý khi phát sinh khiếu nại, tranh chấp

Khoản 20 Điều 1 Nghị định 46 bổ sung về quy trình xử lý khi phát sinh khiếu nại, tranh chấp sau khi đơn yêu cầu xử lý vi phạm hành chính được tiếp nhận, cụ thể cơ quan tiếp nhận đơn sẽ thực hiện các bước sau:

• Dừng xử lý đơn theo điểm a khoản 2 Điều 28 Nghị định 99.

• Yêu cầu các bên liên quan thực hiện thủ tục khiếu nại, tố cáo hoặc giải quyết tranh chấp theo đúng quy định pháp luật.

• Phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ để làm rõ tình trạng pháp lý của quyền sở hữu công nghiệp liên quan.

• Ban hành văn bản trả lời trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản trả lời của Cục Sở hữu trí tuệ (nêu rõ việc tiến hành hoặc từ chối tiến hành yêu cầu xử lý xâm phạm).

Như vậy, Nghị định 46 được ban hành góp phần hạn chế, thắt chặt việc vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp nhằm tạo ra một môi trường lành mạnh để lĩnh vực này phát triển và đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.

Trên đây là bài viết của TNTP về Những điểm mới của Nghị định số 46/2024/NĐ-CP. Hy vọng bài viết này sẽ mang lại giá trị cho độc giả.

Trân trọng,

Tiếng Latin được sử dụng khá phổ biến trong nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới do nhiều yếu tố lịch sử và chính trị và tính chính xác trong việc định nghĩa các sự kiện, tình huống pháp lý. Tại Việt Nam, nhiều thuật ngữ Latin cũng đã được thể hiện thành các điều luật trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật. Trong bài viết này, luật sư của TNTP sẽ phân tích Nguyên tắc ab anitio nullum semper nullum – một trong những nguyên tắc quy định về điều kiện có hiệu lực và vô hiệu của một giao dịch dân sự.

1. Nguyên tắc “ab anitio nullum semper nullum” là gì

Trong tiếng Latin, ab anitio nullum semper nullum có nghĩa là: “vô hiệu từ đầu, luôn luôn vô hiệu”. Đây là một nguyên tắc được áp dụng các giao dịch dân sự. Nguyên tắc này chỉ ra rằng nếu một hành động, thỏa thuận hoặc hợp đồng ngay từ thời điểm xác lập đã thuộc các trường hợp giao dịch vô hiệu thì sẽ luôn bị coi là giao dịch vô hiệu, và giao dịch đó không có bất cứ giá trị pháp lý nào tại thời điểm xác lập do giao dịch vô hiệu đó được coi là “không tồn tại”.

Nguyên tắc ab anitio nullum semper nullum được áp dụng nhằm đảm bảo điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự phải được thỏa mãn để được công nhận hiệu lực của giao dịch. Ngoài ra, nguyên tắc này cũng góp phần bảo vệ pháp luật và hạn chế các giao dịch hoặc hợp đồng có nội dung hoặc đối tượng trái với quy định của pháp luật hoặc đạo đức xã hội. Nguyên tắc này cũng được dùng để bảo vệ quyền lợi của các bên trong trường hợp các yếu tố cơ bản để một giao dịch có hiệu lực không được đáp ứng từ thời diểm xác lập.

2. Nguyên tắc Ab anitio nullum semper nullum trong pháp luật Việt Nam

Pháp luật Việt Nam cũng đã áp dụng tinh thần của nguyên tắc Ab anitio nullum semper nullum trong một số quy định về xác định giao dịch dân sự vô hiệu, cụ thể:

• Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều kiện có hiệu lực

Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015 quy định giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại Điều 117 của Bộ luật này thì vô hiệu, trừ trường hợp Bộ luật này có quy định khác. Các điều kiện bao gồm: (i) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; (ii) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; (iii) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; (iv) Đáp ứng điều kiện về hình thức trong trường hợp luật có quy định.

• Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cầm của luật, trái đạo đức xã hội

Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015 quy định giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội.

Điều cấm của luật là những quy định của luật không cho phép chủ thể thực hiện những hành vi nhất định. Đạo đức xã hội là những chuẩn mực ứng xử chung trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng. Quy định này đảm bảo một giao dịch dân sự không được vi phạm điều kiện về chủ thể và đạo đức trong xã hội.

• Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo

Giả tạo là việc thực hiện một giao dịch nhằm che một giao dịch dân sự khác. Trường hợp các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác thì theo quy định tại Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự giả tạo vô hiệu, còn giao dịch dân sự bị che giấu vẫn có hiệu lực. Trường hợp xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu. Quy định này đảm bảo tính trung thực trong nội dung của giao dịch, tránh việc một giao dịch dân sự được thực hiện nhằm che dấu mục đích thật sự có thể gây ảnh hưởng đến quyền lợi các bên trong giao dịch hoặc các chủ thể khác được pháp luật bảo vệ.

• Giao dịch vô hiệu do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện

Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Giao dịch dân sự vô hiệu do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện. Quy định này đảm bảo đối tượng thực hiện giao dịch phải có đủ nhận thức về hành vi của mình do các đối tượng trên đều là các đối tượng phụ thuộc và thuộc nhóm yếu thế trong xã hội.

• Giao dịch vô hiệu do nhầm lẫn

Điều 126 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Giao dịch dân sự vô hiệu do bị nhầm lẫn. Việc một giao dịch được xác lập nhưng không đạt được mục đích của giao dịch đó do nhầm lẫn của các bên thì sẽ vô hiệu.

• Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép

Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép. Việc một trong các bên trong giao dịch không giao dịch một các tự nguyện sẽ luôn khiến hợp đồng vô hiệu vì điều này xâm phạm quyền lợi của đối tượng giao kết hợp đồng.

• Giao dịch dân sự vô hiệu do người xác lập không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình

Điều 128 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Giao dịch dân sự vô hiệu do người xác lập không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình. Nhiều đối tượng thực hiện giao dịch nhưng đang ở trạng thái không có khả năng nhận thức và làm chủ hành vi của mình sẽ dẫn đến giao dịch dân sự không đảm bảo quyền lợi của chính họ hoặc những người khác. Do đó các giao dịch như vậy sẽ vô hiệu.

• Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức

Điều 129 Bộ luật Dân sự 2015 về Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức. Một số giao dịch cần thiết phải đảm bảo về mặt hình thức mới có hiệu lực pháp lý, ví dụ như các giao dịch về bất động sản có giá trị lớn và không dễ dàng để người dân có thể biết được chính xác thông tin giao dịch. Việc đảm bảo điều kiện hình thức là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của các bên.

• Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu

Khoản 1 Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015 quy định giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập. Hệ quả này đã thể hiện chính xác nguyên tắc khi các giao dịch dân sự nếu rơi vào trường hợp vô hiệu sẽ không có hiệu lực, không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên kể từ thời điểm được xác lập.

Từ những nội dung trên, có thể thấy pháp luật Việt Nam đã ghi nhận tinh thần của Nguyên tắc Ab anitio nullum semper nullum tại các điều khoản liên quan đến việc xác định giao dịch dân sự vô hiệu và hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu.

Trên đây là bài viết của luật sư TNTP về chủ đề “Nguyên tắc Ab anitio nullum semper nullum trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam”. Mong rằng bài viết trên đem lại giá trị cho các độc giả.

Trân trọng,

Tiếng Latin được sử dụng khá phổ biến trong nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới do nhiều yếu tố lịch sử và chính trị và tính khái quát trong việc định nghĩa các sự kiện, tình huống pháp lý. Tại Việt Nam, nhiều nội dung của thuật ngữ pháp lý Latin cũng đã được thể hiện trong các điều luật. Trong bài viết này, luật sư của TNTP sẽ phân tích Nguyên tắc Res Judicata – một trong những nguyên tắc quan trọng được áp dụng trong pháp luật tố tụng dân sự tại Việt Nam.

1. Khái niệm Res Judicata

Res Judicata trong tiếng Latin có ý nghĩa: “Một vấn đề đã được phán xét” là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ một vấn đề khi đã được giải quyết tại Tòa án/cơ quan có thẩm quyền sẽ không được xét xử lại một lần nữa để đảm bảo thủ tục tố tụng không bị kéo dài, tránh việc các bên khiếu nại nhằm thay đổi kết quả của phán quyết cuối cùng.

Nhìn chung, nguyên tắc Res Judicata chỉ ra rằng khi đã hoàn toàn giải quyết vấn đề dựa trên bản chất cốt lõi của nó thì việc xem xét lại vấn đề đó không còn cần thiết, vì nếu vấn đề vẫn không đổi, thì tất nhiên bản chất cốt lõi cũng không thay đổi.

2. Tinh thần của Res Judicata trong pháp luật Việt Nam

Pháp luật Việt Nam cũng đã áp dụng Nguyên tắc Res Judicata để cụ thể hóa thành các điều luật bao gồm:

• Điều 192 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, thẩm phán có quyền trả lại đơn khởi kiện trong trường hợp: Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

• Điều 218 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 218 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 về Hậu quả của việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự. Theo đó, khi có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự, đương sự không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết lại vụ án dân sự đó, nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp.

• Điều 472 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Theo quy định tại điểm d Khoản 1 Điều 472 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 về việc Trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu hoặc đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài trong trường hợp đã có thỏa thuận trọng tài, thỏa thuận lựa chọn Tòa án nước ngoài hoặc đã có Tòa án nước ngoài, Trọng tài hoặc cơ quan khác có thẩm quyền của nước ngoài giải quyết hoặc đương sự được hưởng quyền miễn trừ tư pháp. Theo đó, trường hợp vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài hoặc phán quyết của Trọng tài thì Tòa án Việt Nam phải trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu.

Từ những quy định trên, có thể thấy Pháp luật Việt Nam đã tiếp thu một cách tích cực những quy định của hệ thống pháp luật quốc tế để áp dụng phù hợp với nền tảng chính trị, xã hội tại nước ta. Việc áp dụng tinh thần của Res Judicata tại pháp luật Việt Nam đem lại nhiều giá trị và đảm bảo trật tự xã hội và sự công bằng.

3. Mục đích của việc áp dụng Res Judicata tại pháp luật Việt Nam

• Đảm bảo việc thi hành án

Để bản án được thi hành cần phải kết thúc giai đoạn tố tụng để chuyển sang giai đoạn thi hành án, việc tòa án tuyên bố kết thúc giai đoạn xét xử sẽ đảm bảo bản án được thi hành, không bị kéo dài hoặc gián đoạn nếu bên thua kiện tiếp tục theo đuổi giai đoạn tố tụng. Do đó, Res Judicata là cần thiết để vụ việc được “kết thúc” tại giai đoạn tố tụng đảm bảo việc thi hành án nhanh chóng, bảo vệ quyền lợi của người được thi hành án.

• Tiết kiệm chi phí, thời gian, nguồn lực của nhà nước

Việc tiến hành xét xử nhiều lần đối với một vụ việc sẽ khiến nhà nước tốn kém về chi phí, thời gian và nguồn lực. Do đó, để đảm bảo các yếu tố này được sử dụng hiệu quả thì Res Judicata được áp dụng là điều hợp lý. Khi việc giải quyết vụ việc được dứt điểm thì Nhà nước cũng sẽ có thể dành các nguồn lực này vào việc giải quyết các vụ việc khác.

• Đảm bảo sự ổn đinh, duy trì trật tự xã hội

Việc giải quyết tranh chấp tại tòa án sẽ ảnh hưởng đến trật tự xã hội nói chung, nếu các tranh chấp không được Tòa án giải quyết dứt điểm sẽ kéo theo quyền lợi của các bên không được đảm bảo và tạo điều kiện để các tranh chấp khác phát sinh, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định và trật tự xã hội.

Trên đây là bài viết của luật sư TNTP về chủ đề” Nguyên tắc Res Judicata trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam”. Mong rằng bài viết trên đem lại giá trị cho các độc giả.

Trân trọng,