Điều khoản cam đoan và bảo đảm trong hợp đồng M&A: Cấu trúc, rủi ro và giới hạn trách nhiệm
Trong một giao dịch mua bán và sáp nhập doanh nghiệp (M&A), việc xác định chính xác rủi ro pháp lý và thông tin bất đối xứng giữa bên mua và bên bán là yếu tố then chốt để đảm bảo tính hiệu lực, minh bạch và công bằng. Một trong những công cụ pháp lý giúp đạt được mục tiêu này là nhóm điều khoản “cam đoan và bảo đảm” trong hợp đồng M&A. Đây không chỉ nội dung có tính hình thức, mà còn là nền tảng để phân chia rủi ro, thiết lập nghĩa vụ tiết lộ thông tin và là cơ sở pháp lý để yêu cầu bồi thường thiệt hại khi phát sinh vi phạm. Bài viết này phân tích cấu trúc, mục đích, rủi ro tiềm ẩn và giới hạn trách nhiệm pháp lý xoay quanh điều khoản cam đoan và bảo đảm, qua đó đưa ra một số khuyến nghị thực tiễn cho các bên trong giao dịch.
1. Khái niệm và vai trò của cam đoan và bảo đảm trong M&A
Theo thông lệ pháp lý quốc tế, “cam đoan” là những tuyên bố về tình trạng tại thời điểm quá khứ hoặc hiện tại, còn “bảo đảm” là những cam kết về tính chính xác và đầy đủ của các thông tin được tuyên bố đó. Trong thực tế giao dịch M&A, hai khái niệm này thường được gộp lại thành một hệ thống điều khoản, gọi là nhóm điều khoản “cam đoan và bảo đảm” (Representations and Warranties – R&W).
Các điều khoản này được thiết kế để:
• Xác lập tình trạng pháp lý, tài chính, thuế, lao động, sở hữu trí tuệ, tài sản,… của doanh nghiệp mục tiêu;
• Là căn cứ pháp lý để bên mua yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có sai phạm;
• Tạo áp lực tiết lộ thông tin minh bạch từ phía bên bán;
• Hỗ trợ xác lập nghĩa vụ sau giao dịch, bao gồm cam kết khắc phục rủi ro.
2. Cấu trúc thông thường của nhóm điều khoản cam đoan và bảo đảm
Một hệ thống điều khoản cam đoan và bảo đảm thường bao gồm các nhóm nội dung sau:
(i) Cam đoan về tư cách pháp lý và quyền định đoạt
• Tình trạng thành lập hợp pháp của doanh nghiệp mục tiêu;
• Năng lực pháp lý của bên bán để ký kết và thực hiện hợp đồng;
• Việc không vi phạm quy định pháp luật hoặc nghĩa vụ với bên thứ ba.
(ii) Cam đoan liên quan đến tình hình tài chính và kế toán
• Báo cáo tài chính đã được lập phù hợp với chuẩn mực kế toán;
• Không có các khoản nợ ẩn, khoản vay chưa được tiết lộ;
• Không có thay đổi trọng yếu kể từ ngày lập báo cáo.
(iii) Cam đoan về quyền sở hữu và tài sản
• Bên bán có toàn quyền sở hữu đối với cổ phần/phần vốn góp;
• Tài sản cố định và quyền sử dụng đất không bị thế chấp hoặc tranh chấp;
• Tình trạng sở hữu trí tuệ: nhãn hiệu, phần mềm, sáng chế,…
(iv) Cam đoan về lao động và nhân sự
• Danh sách lao động, hợp đồng lao động và các tranh chấp đang tồn tại;
• Nghĩa vụ bảo hiểm xã hội và thuế thu nhập cá nhân;
• Chính sách thưởng, kế hoạch phát hành cổ phần thuộc sở hữu của người lao động (ESOP) và hợp đồng với nhân sự chủ chốt.
(v) Cam đoan về tố tụng, tranh chấp và tuân thủ pháp luật
• Doanh nghiệp đang không là đối tượng của vụ án hoặc bị xử phạt hành chính;
• Không có vi phạm pháp luật môi trường, đầu tư, cạnh tranh hoặc chứng khoán.
3. Các rủi ro pháp lý thường gặp liên quan đến nhóm điều khoản cam đoan và bảo đảm
Nếu soạn thảo hoặc áp dụng điều khoản cam đoan và bảo đảm không đúng cách, doanh nghiệp có thể đối mặt với các rủi ro sau:
(i) Rủi ro từ tuyên bố sai sự thật
Rủi ro từ tuyên bố sai sự thật phát sinh trong trường hợp bên bán cung cấp thông tin sai lệch hoặc thiếu trung thực. Trong tình huống đó, bên mua có thể:
• Yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu theo quy định về giao dịch dân sự bị lừa dối;
• Khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại.
(ii) Không xác định rõ thời hạn hiệu lực của điều khoản cam đoan và bảo đảm
Một số tranh chấp phát sinh do hợp đồng không quy định rõ thời hạn hiệu lực của R&W (Ví dụ: 12–24 tháng sau ngày chuyển nhượng). Điều này dẫn đến mâu thuẫn trong việc áp dụng cơ chế bồi thường.
(iii) Thiếu rõ ràng về nghĩa vụ chứng minh
Trong một số vụ việc, bên bán lập luận rằng thiệt hại không phát sinh trực tiếp từ sai sót trong R&W, làm phát sinh trở ngại pháp lý cho bên mua khi thực hiện quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Hợp đồng nên xác định rõ bên nào có trách nhiệm chứng minh.
4. Giới hạn trách nhiệm đối với cam đoan và bảo đảm
Trong thực tiễn, bên bán thường yêu cầu thiết lập một số cơ chế giới hạn trách nhiệm để phòng ngừa rủi ro sau khi chuyển nhượng:
• Ngưỡng tối thiểu: Chỉ những vi phạm gây thiệt hại vượt mức này mới được yêu cầu bồi thường.
• Giới hạn tối đa: Thường không vượt quá một tỷ lệ nhất định trên tổng giá trị giao dịch (Ví dụ: 10–30%).
• Thời hiệu khiếu nại: Sau khoảng thời gian quy định (Ví dụ: 18 tháng), bên bán được miễn trách nhiệm.
• Cơ chế giữ lại hoặc ký quỹ: Một phần tiền thanh toán được giữ lại để bù trừ nếu có vi phạm R&W.
5. Khuyến nghị cho doanh nghiệp và nhà đầu tư
Để kiểm soát rủi ro liên quan đến điều khoản R&W, các bên nên:
• Chủ động cung cấp thông tin đầy đủ và minh bạch trong quá trình thẩm định;
• Xem xét thỏa thuận ký quỹ hoặc thỏa thuận tạm giữ nếu bên bán là cá nhân hoặc doanh nghiệp tư nhân;
• Doanh nghiệp nên sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý trong toàn bộ quá trình M&A. Luật sư có thể hỗ trợ việc soạn thảo điều khoản R&W phù hợp với luật thực định, tình hình thực tế của giao dịch.
Điều khoản cam đoan và bảo đảm trong hợp đồng M&A không chỉ là tuyên bố hình thức, mà là công cụ pháp lý cốt lõi để điều chỉnh rủi ro và phân chia nghĩa vụ giữa các bên. Việc xây dựng điều khoản R&W rõ ràng, minh bạch và kiểm soát được về mặt pháp lý sẽ tạo nền tảng vững chắc để xử lý hậu quả, bảo vệ quyền lợi của các bên và tăng cường sự tin cậy trong giao dịch.
Trên đây là bài viết “Điều khoản cam đoan và bảo đảm trong hợp đồng M&A: Cấu trúc, rủi ro và giới hạn trách nhiệm” mà TNTP gửi đến bạn đọc. Trường hợp cần trao đổi về nội dung này, bạn đọc vui lòng liên hệ với TNTP để được hỗ trợ kịp thời.
Trân trọng,
