Tiếng Latin được sử dụng khá phổ biến trong nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới do nhiều yếu tố lịch sử và chính trị và tính khái quát trong việc định nghĩa các sự kiện, tình huống pháp lý. Tại Việt Nam, nhiều nội dung của thuật ngữ pháp lý Latin cũng đã được thể hiện trong các điều luật. Trong bài viết này, luật sư của TNTP sẽ phân tích Nguyên tắc Res Judicata – một trong những nguyên tắc quan trọng được áp dụng trong pháp luật tố tụng dân sự tại Việt Nam.
1. Khái niệm Res Judicata
Res Judicata trong tiếng Latin có ý nghĩa: “Một vấn đề đã được phán xét” là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ một vấn đề khi đã được giải quyết tại Tòa án/cơ quan có thẩm quyền sẽ không được xét xử lại một lần nữa để đảm bảo thủ tục tố tụng không bị kéo dài, tránh việc các bên khiếu nại nhằm thay đổi kết quả của phán quyết cuối cùng.
Nhìn chung, nguyên tắc Res Judicata chỉ ra rằng khi đã hoàn toàn giải quyết vấn đề dựa trên bản chất cốt lõi của nó thì việc xem xét lại vấn đề đó không còn cần thiết, vì nếu vấn đề vẫn không đổi, thì tất nhiên bản chất cốt lõi cũng không thay đổi.
2. Tinh thần của Res Judicata trong pháp luật Việt Nam
Pháp luật Việt Nam cũng đã áp dụng Nguyên tắc Res Judicata để cụ thể hóa thành các điều luật bao gồm:
• Điều 192 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015
Theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, thẩm phán có quyền trả lại đơn khởi kiện trong trường hợp: Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
• Điều 218 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 218 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 về Hậu quả của việc đình chỉ giải quyết vụ án dân sự. Theo đó, khi có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự, đương sự không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết lại vụ án dân sự đó, nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp.
• Điều 472 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015
Theo quy định tại điểm d Khoản 1 Điều 472 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 về việc Trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu hoặc đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài trong trường hợp đã có thỏa thuận trọng tài, thỏa thuận lựa chọn Tòa án nước ngoài hoặc đã có Tòa án nước ngoài, Trọng tài hoặc cơ quan khác có thẩm quyền của nước ngoài giải quyết hoặc đương sự được hưởng quyền miễn trừ tư pháp. Theo đó, trường hợp vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài hoặc phán quyết của Trọng tài thì Tòa án Việt Nam phải trả lại đơn khởi kiện, đơn yêu cầu.
Từ những quy định trên, có thể thấy Pháp luật Việt Nam đã tiếp thu một cách tích cực những quy định của hệ thống pháp luật quốc tế để áp dụng phù hợp với nền tảng chính trị, xã hội tại nước ta. Việc áp dụng tinh thần của Res Judicata tại pháp luật Việt Nam đem lại nhiều giá trị và đảm bảo trật tự xã hội và sự công bằng.
3. Mục đích của việc áp dụng Res Judicata tại pháp luật Việt Nam
• Đảm bảo việc thi hành án
Để bản án được thi hành cần phải kết thúc giai đoạn tố tụng để chuyển sang giai đoạn thi hành án, việc tòa án tuyên bố kết thúc giai đoạn xét xử sẽ đảm bảo bản án được thi hành, không bị kéo dài hoặc gián đoạn nếu bên thua kiện tiếp tục theo đuổi giai đoạn tố tụng. Do đó, Res Judicata là cần thiết để vụ việc được “kết thúc” tại giai đoạn tố tụng đảm bảo việc thi hành án nhanh chóng, bảo vệ quyền lợi của người được thi hành án.
• Tiết kiệm chi phí, thời gian, nguồn lực của nhà nước
Việc tiến hành xét xử nhiều lần đối với một vụ việc sẽ khiến nhà nước tốn kém về chi phí, thời gian và nguồn lực. Do đó, để đảm bảo các yếu tố này được sử dụng hiệu quả thì Res Judicata được áp dụng là điều hợp lý. Khi việc giải quyết vụ việc được dứt điểm thì Nhà nước cũng sẽ có thể dành các nguồn lực này vào việc giải quyết các vụ việc khác.
• Đảm bảo sự ổn đinh, duy trì trật tự xã hội
Việc giải quyết tranh chấp tại tòa án sẽ ảnh hưởng đến trật tự xã hội nói chung, nếu các tranh chấp không được Tòa án giải quyết dứt điểm sẽ kéo theo quyền lợi của các bên không được đảm bảo và tạo điều kiện để các tranh chấp khác phát sinh, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định và trật tự xã hội.
Trên đây là bài viết của luật sư TNTP về chủ đề” Nguyên tắc Res Judicata trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam”. Mong rằng bài viết trên đem lại giá trị cho các độc giả.
Trân trọng,
